حجت الله مرادخانی در گفتگو با خبرنگار ما از تغییرات پارادایمی هزاره سوم در حوزه مدیریت و اقتصاد نسبت به مفهوم خلاقیت و صنایع خلاق در جهان امروز می گوید و تاثیر خلاقیت در توسعه شهری، ایجاد پایداری معیشتی و رفاه  اجتماعی را غیر قابل انکار می داند؛ مقوله ای که نه تنها در نگاه مدیران و برنامه ریزان یک اقتصاد نفتی بلکه در برنامه های توسعه و بودجه های سالانه هم جای خالی بسیار فراخی دارد و غفلت روزافزون از ظرفیتهای اقتصادی و توسعه ای پنج شهر خلاق ایران که در زنجیره شهرهای خلاق یونسکو به ثبت رسیده، یکی از مصادیق آشکار این فرصت سوزیهاست. 

مبانی شکل گیری شبکه شهرهای خلاق چه بود؟

مرادخانی معتقد است با توجه به تغییر پارادایم های مدیریتی و اقتصادی جهان در آغاز هزاره سوم، خلاقیت امروز دیگر یک مفهوم انتزاعی و نظری محض نیست و به یکی از محورهای اصلی توسعه اقتصادی- اجتماعی و مبانی اصلی شکل بخشیدن به پارادایم های نوین اقتصادی تبدیل شده است و از این رو کشورهای مختلف برای ایجاد بسترهای جدید توسعه، توجه ویژه ای به این حوزه، مفهوم و تجلی های مختلف آن دارند.

 به گفته وی یکی از تاثیرات غیرقابل انکار خلاقیت در توسعه شهری، ایجاد پایداری معیشتی و رفاه اجتماعی است و تجربیات مختلف دو دهه گذشته جهان همگی موید ظرفیت اقتصادی این شرایط پایدار برای زیست انسان روی کره زمین است.

مرادخانی ادامه می دهد: بر مبنای همین تغییر پارادایم نوین، تمرکز ویژه ای بر حوزه استفاده از ظرفیتهای خلاقیت و صنایع خلاق برای توسعه شهری را شاهدیم و به عبارت بهتر امروز جایگاه شهرهایی که در وجه خاصی از خلاقیت، ویژگیها و قابلیتهای بالقوه و بالفعلی دارند، برجسته شده تا از رهگذر آن قابلیت هم در حیطه های آموزشی و برگزاری رویدادهای مختلف و هم  از حیث ایجاد فرصتهای سرمایه گذاری اقتصادی و تعاملات درون کشوری و بین المللی بین شهرهای مختلف، زمینه اشتغال زایی، ارز آوری و ثروت آفرینی فراهم شود.

او اضافه می کند: در سالهای گذشته سازمان بهداشت جهانی هشدارهای جدی در خصوص تغییر سبک زندگی بشر و همه گیری افسردگی به عنوان خطری در کمین زیست انسانها صادر کرده است که از رهگذر توسعه قابلیتهای شهرهای خلاق و روابط اجتماعی و ایجاد ارتباطات پویا و فعال، قطعا بسیاری از تهدیدهای روان شناختی فردی و جمعی بدون صرف هزینه ای برطرف می شود و جامعه از لطمات تروماهای ناشی از آن مصون می ماند و در عین حال رشد اقتصادی، ارتقا رفاه شهروندان، بهبود کیفیت و توسعه تعامل ها سطح پایداری زندگی مردم را بالا می برد و رشد آموزش و تاب آوری شهروندان را افزایش می دهد و در مجموع تعاملی برنده- برنده شکل می گیرد که مدام ظرفیتها و قابلیتهای شهرها و مناطق را ارتقا می دهد.

به گفته وی بر اساس همین قابلیتها و اهمیت آن یونسکو در سال ۲۰۰۴ شبکه شهرهای خلاق (UCCN)  را برای توسعه ارتباطات شهری با هدف پایداری زیست مردم و توسعه اقتصادی و اجتماعی ایجاد کرد تا شهرهای دارای قابلیت، شناسایی شوند و این شبکه، چرخه ای فعال و پویا در درون خود داشته باشد که تاکنون شهرهای زیادی به عضویت این شبکه درآمده اند و در کنار قابلیت های فرهنگی، آموزشی و بهبود معیشت، سازمانهای اقماری دیگر یونسکو هم در تلاش هستند از قِبل این پروژه در قالب برنامه های مخلتلف توسعه ای با مشارکت حاکمیتها و حضور فعال مردم و بخش خصوصی این قابلیتها را برای رشد اقتصادی به فعلیت برسانند.

 مرادخانی اضافه می کند: این زنجیره برای برگزاری رویداد و توسعه اقتصاد شهری مبتنی بر ظرفیتهای هر شهر، با استقبال فوق العاده جهان روبرو شده است. تمام این چرخه با مشارکت بلافصل شهروندان شکل می گیرد. بدان معنی که اگر شهری بر اساس هنرهای بومی، قابلیتهایی دارد، عموما در تلاش هستند که مدیریت این قابلیت و اجرایی شدنش را از حاکمیت بگیرند و به مردم بسپرند تا مشارکت عمومی را افزایش دهند و از طریق توسعه روابط بین فردی و گروهی از یک سو فرصتهای اقتصادی بسیار زیادی فراهم کنند و از دیگر سو بستری را برای بهبود و توسعه و ترمیم روابط اجتماعی به وجود آورند.

 ویتنام؛ کشوری موفق در حوزه شهر خلاق

وی می گوید: تجربیات موفق فراوانی در این حوزه وجود دارد و بر اساس بررسی ها کشورهای کوچک و بزرگ و اقتصادهای توسعه یافته و در حال توسعه به شدت بر این حوزه ها متمرکز شده اند و با جدیت تمام در آن سرمایه گذاری می کنند.

مرادخانی ویتنام را یک نمونه موفق در حوزه بهره گیری  از ظرفیت شهرهای خلاق، می داند که تا چند سال پیش شاید در چرخه های گردشگری و صنایع وابسته به آن (محصولات خلاق و...) چندان توسعه یافته نبود و در کانون توجه جهان قرار نداشت اما سال گذشته به عنوان پایتخت گردشگری و یکی از مراکز مهم گردشگری آسیا برگزیده شد.

این کارشناس حوزه صنایع خلاق اضافه می کند:  شهر هوشی مین و هانوی این کشور به عنوان مراکز موفق و پویا در جذب گردشگر و توسعه کسب و کارهای مبتنی بر خلاقیت و فرهنگ معرفی شدند و جایگاه بسیار برجسته ای به ویتنام بخشیدند در حالی که ویتنام در گذشته و به دلیل وقوع جنگ، تقریبا نابود شده بود.

 ما کی دلمان برای "ممکن های اقتصادی" مان می سوزد؟

این کارشناس حوزه صنایع خلاق در پاسخ به این سوال که تاکنون چقدر از ظرفیت شهرهای خلاق کشور برای توسعه و رشد اقتصادی و اجتماعی استفاده شده، می گوید: علیرغم سختی عضویت در این زنجیره، خوشبختانه پنج شهر اصفهان، رشت، سنندج، بندرعباس و کرمانشاه هم در آن عضو هستند. اصفهان و بندرعباس به عنوان شهر خلاق صنایع دستی و هنرهای بومی، رشت و کرمانشاه به عنوان شهر خلاق خوراک شناسی و سنندج به عنوان شهر خلاق موسیقی به زنجیره شهرهای خلاق یونسکو پیوسته اند، گواهی بین المللی و جهانی دارند و در فهرست جهانی به ثبت رسیده اند اما متاسفانه بعد از گرفتن گواهی بین المللی این ظرفیتها به فراموشی سپرده شده اند به طوری که می توان گفت تاکنون عملکرد موفقی در این زمینه نداشته ایم.

مرادخانی اضافه می کند: موقعیت و پراکندگی جغرافیایی این پنچ شهر بسیار مطلوب است و می توان از رهگذر این قابلیت، جشنواره های منطقه ای، ملی، استانی و حتی بین المللی برگزار و توجه سرمایه گذاران، گردشگران و علاقمندان به حوزه صنایع خلاق را جلب کرد. علاوه بر این سرمایه های سرگردان بسیار زیادی که به دنبال حوزه های جدید هستند و شرکتها و موسسات بزرگ ملی که در راستای مسوولیتهای اجتماعی، فعالیتهای توسعه محور انجام می دهند، را هم می توان برای فعالیت در این حوزه ها مجاب کرد اما متاسفانه تاکنون نگاه چندان آگاهانه و فعالیت عملیاتی برای به فعلیت رساندن این قابلیتها نداشته ایم و این ظرفیت چشمگیر در برنامه های توسعه و لوایح بودجه سالانه جایگاهی هم ندارد.

به باور وی دلیل اصلی غفلت از این ظرفیتهای عظیم، عدم آگاهی و نبود معلومات کافی در متولیان و برنامه ریزان کشور است به طوری که تمام هیاهوی ما که قبلا روی توسعه سایپا و ایران خودرو و زیرساختهای پتروشیمی و نفت متمرکز بود، امروز به سمت کسب درآمد از محل مالیات و تهدید کسب و کارهای کوچک و بزرگ کشور تغییر کرده و این رفتار به جای فرصت آفرینی احتمالا تهدیدی جدی برای اشتغال خواهد بود.

 این پژوهشگر حوزه صنایع خلاق خاطر نشان می سازد: پنج شهر خلاق ایران در سواحل شمال و جنوبی، مرز غربی و قلب ایران قرار دارند و می توانند دستاوردهای ناب اقتصادی و فرصتهای ارزشمند برای سرمایه گذاری و رشد کسب و کارهای خلاق این شهرها و نواحی جغرافیایی اطراف آن کسب کنند اما فقط باید خودمان بخواهیم و دلمان بسوزد تا با صرف کمی آگاهی، مختصری انصاف و اندکی وجدان می توان "ممکن" های بالقوه اقتصادی ایران در این حوزه را به فعلیت برسانیم.